Hometown Naval

HOMETOWN NAVAL. My hometown of Naval, Biliran Province will commemorate the 155th Naval Pueblo Day on September 26, 2015. In May 2012, I found the original petition and paper trail for Naval’s pueblo creation while doing research at the Philippine National Archives. I had it photo-copied and later transcribed its text written in Spanish, which I translated to both English and Cebuano-Bisaya. I had the petition paper copied and framed and turned over to the municipal government thru Mayor Susan V. Parilla during the 112th Pueblo Day rites in September 2012. Here is the Cebuano translation of the petition:

“Pinakahalangdon nga Senyor:

“Ang teniente ug mga principales sa visita sa Nasombol, nga sakop sa pueblo sa Biliran sa Provincia sa Leyte, atubangan sa Imong Excelencia sa pamaagi nga labing maayong ipadayon ug ipaabot sa diretsuhay, nagpakita nga puno sa pagka mainalagdon ug pagtahud nga magpahayag: nga kini nga visita makita nga duol kaayo ug hapit makanit sa usa pa nga ginganlan ug Bagombong, ug ang duha [ka visita] nagmugna sumala sa ilang kahimtang nga himoon nga usa ka poblacion o lungsod. Kung itampo, aduna silay sobra upat ka gatos (400) ka tributos, o magbarayad sa buhis, lakip ang walo (8) ka Cabezas de Barangay, upat (4) niini gikan sa Nasombol ug ang laing upat (4) gikan sa Bagombong. Ug nagpuyo kini sila sa habagatan sa ilang sabakan sa Biliran, gikan diin layo sila ug bali upat (4) ka oras pinaagi sa baktasan sa yuta, ug molabang pa sa ubay-ubay nga mga bukid ug muubog sa pila ka mga salug nga lagmit makahatag ug kalisod ug kahadlok sa panahon sa uwan ug baha. Ug bahin sa paglayag sa samang distansiya, nanginahanglan kini ug pagbugsay nga moagi sa usa ka tinuod nga lisod nga agianan [sa dagat] nga makapabalaka sa panahon sa callar [diin linaw kaayo ang dagat ug walay hangin nga muhuyop sa layag sa sakayan], ug diin klaro ang peligro nga masikop sa mga Moros, nga tungod sa ilang nabatasanan nga pamirata kanunay mo-atake sa mga kabaybayonan, ug nga ang mga nabiktima nila dili lamang pipila nga puyde mahitala dinhi niini nga dokumento. Tungod niini nga rason, namiling sila ug paagi nga mahiuna sa pagpamati sa administrasyon sa Hustisya sa Nasud ug nagtudlo ngadto sa pagpalabi sa sagdon ug direksiyon gikan sa [kaugalingon nga] Gobernadorcillo, usa nga puyde o kinahanglan malauman para niini; mao ni ang gilauman. O manligwat sila ug utang nga buot gikan sa sawug [sa imong korte]. Ug sa laktud pa, nangita sila ug kaugalingnan sa pagpahimulos sa tanan mga bintaha ug kahimyang nga, sa tanan nga katarungan, kaangayan lang matagamtaman [dinhi] sa ilang mga visita [nga gipuy-an].

“Ubos sa mao nga panghunahuna, ug sa walay pagtago gikan sa superyor nga paghusay sa Imong Excelencia, ang pagbulag niining visita sa Nasombol gikan sa iyang kaulohan, ang Biliran, ug ang pakighiusa sa Bagombong ug ang pagtiros sa duha ngadto sa usa ka pormal nga pueblo nga adunay Gobernadorcillo nga mangulo niini gawas sa Biliran, magresulta sa paghatag ug dako nga mga bintaha ug labihan nga pag-usbaw sa mga tributos [o buhis] ug sa kinamaayohan nga pagdumala sa ilang lumulupyo, sama sa panguma ug pananom sa kadam-an. Ug ang mga pamalaud alang sa kaayohan sa mga lumad, nga nagagikan sa pangarit ug pag-agma sa usa ka Gobernadorcillo nga naa sa duol, puyde mamugna, nga angay sa napanahon na nga pagbulag gikan sa Biliran ug sa musunod nga pagtukod sa pueblo nga, engkaso ang hangyo sa mga tigpasiugda mahatagan ug labaw nga pagtahud, tawgon kini nga pueblo sa Naval.

“Ang mga naghangyo aduna’y dungog nga ipadayag sa Imong Excelencia ang igo nga legal nga pundasyon nga makasuporta niini nga aplikasyon. Dili kini momenos sa paghangyo, inubanan sa tim-us nga pagpahiubos, nga ang gihinabihan nga visita sa Nasombol, isip nahimutang sa usa ka lapad kaayo ug maanindot nga patag nga duol sa dagat ug igo-igo ang katambok sa yuta, ug anaa na karon sa positibo nga kabuot nga muuswag inubanan sa panahon ngadto sa pagka pueblo nga halangdon [sa uban]. Wala nay lain nga makatarunganon pa niini, ang pagka angayan (sa panahon nga makab-ot ang katuyuan) nga ania dinhi nagpuyo ang Gobernadorcillo, tungod sa bintaha niini nga sitwasyon ug sa uban pang kahimtang nga nakapalibot niini. Labihan lang kini kaangayan ug kamatarung tungod kay ang gitala nga visita aduna nay igo-igo kalu-ag nga simbahan ug inubanan sa Casa Real (o balay sa gobyerno) ug tribunal (o munisipyo), nga adunay balwarte nga hinimo sa kahoy ug igo ang konstruksiyon didto sa baybayon sa maong visita.

“Ang mga tigpasiugda matinuuron sa tanan nga ebidensiya nga ilang gibungat ug wala itago gikan sa makinaadmanon ug labaw nga pagsantop sa Imong Excelencia, ang posible ug napanahon nga kaayuhan nga isumat diha sa sawug [sa korte] sa mga moatubang bahin sa pagbulag nga gihangyo sa Imong Excelencia. Molakat sila puno sa pagsalig nga makapadasig sa kalag sa mga ginsakupan, [nga mao] ang kaluoy sa Imong Excelencia nga kanunay itugot aron maminaw sa mga pangamuyo niadtong mga nagsalig sa katarong sa [ilang] mga katuyuan. Moabot sila nga mapinaubsanon mopahayag sa ilang hangyo atubangan sa bantugan nga kaluoy sa Imong Excelencia, makimaluoy uban sa tanang pagtahud nga ang [hukom] nga itugyan nagtimbangtimbang sa tanan nga gipahayag, ug gipaagi sa katarungan nga kanunay gitugot ug nagagikan sa Imong Excelencia; ug itugyan ang pagtugot niini nga petisyon karon, nga nag-inusara nga ipasunod alang sa pinakamahapsay nga pagdumala ug kaayuhan sa mga lumulupyo niining [duha] ka mga visita, ug sa posible nga pag-usbaw sa interes sa kaharian gikan niining dapita.

“Imong Excelencia, uban ang pagpahiubos ug tim-us nga pagtahud, naghangyo sila ug naghingyap nga matugyan ug gasa nga pagtugot kini nga aplikasyon, nga mao ang grasya ug tinigamnan nga pabor nga ilang gilauman gikan sa maluluy-on nga kasingkasing sa Imong Excelencia, kinsang kinabuhi gipanalipdan sa Ginoo pinaagi sa hilawig ug malipayon nga mga katuigan alang sa kaayuhan ug kalipayan niining mga Isla [sa Pilipinas]. Ug nanumpa sila nga dili manukad gikan sa malisya o maut nga katuyuan.”

Mao kini ang gisulat sa petisyon nga gipirmahan sa Nasombol niadtong petsa 28 sa Enero, 1857.
Ang tigpasiugda nga mga principales gikan sa visita sa Nasombol mao sila Narciso Napulis, ang teniente sa Nasombol; Seberino Saberon, nga usa ka Cabeza sa Barangay; Pedro de la Torre; Francisco Corpin; Trocio Sancap; Pablo Sabonido; Luciano Sabondo; ug Miano Morron.

Ang tigpasiugda nga mga principales gikan sa visita sa Bagombong mao sila Carlos Taburo Caparo; Antonio Abigas; Ygnacio Sabenay; Angelio Sandigan; Esteban Ebajo; Domingo Dopal, nga usa ka Cabeza de Barangay; ug Bernardino Lavete.

Ang naghatag sa visto bueno o katugutan mao si Padre Juan Garcia Inocentes, kura parroco sa Parokya sa Biliran gikan sa 1839 ngadto sa 1861.